Suçta Mükerrerlik: Türk Ceza Hukuku’nda Tekerrür ve TCK 58 İncelemesi

Giriş

Ceza hukukunda mükerrerlik (recidivism), failin daha önce işlemiş olduğu bir suçtan dolayı kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararı bulunmasına rağmen, yeni bir suç işlemesi hâlini ifade eder. Türk Ceza Kanunu’nun 58. maddesi bu kurumu ayrıntılı şekilde düzenleyerek failin yeniden suç işlemesi durumunda uygulanacak özel infaz rejimi ve güvenlik tedbirlerini ortaya koymuştur. Mükerrerlik, bir yandan toplumun suçtan korunması amacını güderken, diğer yandan cezanın bireyselleştirilmesi, orantılılık ve insan hakları ilkeleri bağlamında yoğun tartışmalara konu olmaktadır¹.

I. Kavramsal Çerçeve

Mükerrerlik, klasik doktrinde “önceden verilen kesinleşmiş mahkûmiyetin, yeni işlenen suç bakımından ağırlaştırıcı sonuç doğurması” olarak tanımlanır². Bu yönüyle iki temel işleve sahiptir:

• Genel önleme: Toplumu, suç işleyenlerin daha ağır sonuçlarla karşılaşacağı yönünde uyararak caydırıcılık sağlar.

• Özel önleme: Faili yeniden suç işlemekten alıkoymayı hedefler.

Kriminolojik araştırmalar ise mükerrerliğin yalnızca cezanın ağırlığı ile değil; sosyal, ekonomik ve psikolojik etkenlerle de ilişkili olduğunu göstermektedir³.

II. Türk Ceza Kanunu’nda Düzenleme

A. Tekerrürün Şartları

TCK m. 58’e göre mükerrerlik hükümlerinin uygulanabilmesi için:

1. Failin önceki suçtan dolayı kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararı bulunmalı,

2. Bu karar infaz edilmiş veya ertelenmiş olmalı,

3. Yeni işlenen suç, önceki mahkûmiyetten sonra gerçekleşmiş olmalıdır.

B. Sonuçları

• Özel infaz rejimi: Tekerrür hâlinde koşullu salıverilme süresi uzamakta, denetimli serbestlik tedbirleri uygulanmaktadır.

• Güvenlik tedbirleri: Fail hakkında infaz sonrası belli bir süre denetim ve gözetim öngörülmüştür⁴.

III. Karşılaştırmalı Hukuk Perspektifi

• Almanya: Tekerrür hâli doğrudan kanuni bir ceza artırımı yerine hâkimin takdirine bırakılmıştır.

• ABD: “Three strikes laws” kapsamında üçüncü kez ciddi suç işleyen failin ömür boyu hapisle cezalandırılması, sert bir yaklaşımın örneğidir⁵.

• AİHM: Mükerrerlik uygulamalarında orantılılık ilkesinin gözetilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

IV. Doktrindeki Tartışmalar

1. Amaç Sorunu: Tekerrür, suçla mücadelede etkinlik sağlasa da “ikinci kez cezalandırma” algısını doğurduğu için ölçülülük ilkesine aykırılık eleştirilerine yol açmaktadır⁶.

2. Kriminolojik Etki: Tekerrür hükümlerinin uygulandığı ülkelerde suç oranlarının belirgin şekilde düşmediği, aksine mükerrerlerin suçlu kimliğini pekiştirdiği görülmektedir.

3. Bireyselleştirme: Failin kişiliği ve topluma kazandırılma potansiyeli gözetilmeksizin mükerrerlik hükümlerinin otomatik uygulanması eleştirilere sebep olmaktadır⁷.

V. Yargıtay Uygulaması

Yargıtay, mükerrerlik hükümlerinin uygulanabilmesi için önceki mahkûmiyet kararının kesinleşmiş olmasını ve infaz edilmiş bulunmasını zorunlu görmektedir. Ayrıca mükerrerlik hükümlerinin dar yorumlanması gerektiği yönünde içtihatlar geliştirilmiştir⁸.

Sonuç

Mükerrerlik kurumu, ceza hukukunda suçla mücadelede caydırıcılık işlevi gören önemli bir mekanizmadır. Ancak bu kurumun uygulanmasında orantılılık, bireyselleştirme ve insan haklarına saygı ilkelerinin gözetilmesi zorunludur. Tekerrür hükümleri, yalnızca cezayı ağırlaştırıcı bir mekanizma olarak değil; failin topluma yeniden kazandırılmasını destekleyen sosyal politikalarla birlikte düşünülmelidir.

1. TBB Dergisi, 2010, Sayı 88, s. 592.

2. Centel, Nur / Zafer, Hamide / Çakmut, Özlem Yenerer, Ceza Hukukuna Giriş, 10. Bası, Beta, İstanbul 2020, s. 310.

3. Adalet Dergisi, 2024, Sayı 73, Mehmet Onursal Cin, “Suç ve Ceza Politikaları Bağlamında Tekerrürün Önleyici Etkisi”, s. 17 vd.

4. TCK m. 58.

5. Dergipark, “Ceza Hukukunda Tekerrür Kurumunun Karşılaştırmalı Hukuk Açısından İncelenmesi”, Makale No: 936795, s. 12-15.

6. Artuk, Mehmet Emin / Gökcen, Ahmet / Yenidünya, A. Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2019, s. 550.

7. Centel/Zafer/Çakmut, s. 312.

8. Yargıtay CGK, 09.02.2016 T., 2015/12-180 E., 2016/63 K.

suçta mükerrerlik, tekerrür ceza hukuku, TCK 58 mükerrerlik, ceza hukukunda mükerrerlik, tekerrür nedir, mükerrer suç nedir, suçta tekerrür şartları, cezada mükerrerlik, mükerrerlik infaz rejimi, mükerrerlik güvenlik tedbiri, TCK 58 tekerrür hükümleri nelerdir, suçta mükerrerlik nedir TCK’da nasıl düzenlenmiştir, Yargıtay tekerrür kararları örnekleri, ceza hukuku mükerrerlik doktrini, karşılaştırmalı hukukta tekerrür, ceza infazında mükerrerlik uygulamaları, mükerrerlik ve koşullu salıverilme, recidivism in Turkish Criminal Law, habitual offender Turkey, TCK 58 recidivism, repeat offender Turkish law