5 Yıllık ikamet sonucu(Uzun Süreli İkamet ile) Türk Vatandaşlığının Kazanılması

1. Giriş

Yabancıların Türk vatandaşlığını kazanması çeşitli yollarla mümkündür. Bu yollar arasında doğum yoluyla vatandaşlık kazanımı, evlenme yoluyla vatandaşlık, evlat edinilme yoluyla vatandaşlık ve yetkili makam kararıyla vatandaşlık bulunmaktadır. Doğum yoluyla vatandaşlık, Türk vatandaşı bir ana veya babadan doğan çocuğun vatandaşlığı kazanmasını ifade eder. Evlilik dışı doğan çocuklarda da Türk ana veya baba ile soy bağı kurulmuşsa vatandaşlık kazanımı mümkündür. Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen bir yabancı da, gerekli şartları taşıması halinde vatandaşlık kazanabilir. Bunların yanında, Türk vatandaşı ile evliliği üç yıldır devam eden bir yabancı da, belirli şartları sağlaması halinde Türk vatandaşlığına hak kazanabilir.

Bu makalenin konusu ise, yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılmasıdır. Bu kazanım yolu, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun (TVK) 10. ve 11. maddelerinde düzenlenmiştir. Kanunun 10. maddesi şu şekildedir:“(1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ancak, aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz.”

2. TVK Madde 10: Yetkili Makam Kararı ile Vatandaşlık Kazanımı

Genel yolla, yani uzun süreli ikamet sonrasında Türk vatandaşlığının kazanımı, 5901 sayılı TVK’nın 10. ve 11. maddelerinde düzenlenmektedir. Bu yönteme göre, belirli şartları taşıyan bir yabancı, İçişleri Bakanlığı’nın yetkili makam kararıyla vatandaşlığa alınabilir. Ancak bu bir hak değil, takdiri bir yetkidir; yani tüm koşulları sağlayan her başvuru olumlu sonuçlanmayabilir. Son kararı verme yetkisi İçişleri Bakanlığı’na aittir. Şartların sağlanması yalnızca başvuru hakkı verir; vatandaşlığın kazanılması ise Bakanlık değerlendirmesine bağlıdır.

3. TVK Madde 11: Genel Yolla Vatandaşlık Başvurusu Şartları

TVK m. 11’de, yetkili makam kararıyla vatandaşlık başvurusu yapacak bir yabancının taşıması gereken yasal şartlar sayılmıştır. Ancak kanun, bu şartların varlığını vatandaşlık kazanımı için yeterli görmemiştir. Bu şartlar şunlardır:

“(1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancılarda;a) Kendi millî kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,b) Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye'de kesintisiz beş yıl ikamet etmek,c) Türkiye'de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile teyit etmek,ç) Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığı bulunmamak,d) İyi ahlak sahibi olmak,e) Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek,f) Türkiye'de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmak,g) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak, şartları aranır.”

3.1. Erginlik ve Ayırt Etme Gücü

Başvuru sahibinin kendi milli hukukuna göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olması gerekir. Vatansız kişiler bakımından bu şart, Türk Medeni Kanunu’na göre değerlendirilir.

3.2. Kesintisiz Beş Yıl Türkiye’de İkamet

Yabancının, başvuru tarihinden geriye doğru kesintisiz olarak Türkiye’de beş yıl boyunca yasal bir ikamet izniylebulunması gerekir. Bu süre, Türkiye’de yerleşim niyetiyle bulunmanın göstergesi kabul edilir.

3.2.1. Yerleşim Niyeti Taşıyan İkamet

TVK Yönetmeliği m. 16/2-c’ye göre yalnızca uzun dönem ikamet izni veya aile ikamet izni gibi yerleşme niyeti içeren ikamet türleri bu şart kapsamında değerlendirilir. Öğrenim, turistik, tedavi amaçlı ya da sığınma başvurusu gibi geçici statüler bu kapsamda yer almaz.TVK Uygulama Yönetmeliği’nin 16/2-c maddesi, vatandaşlık başvurusunda bulunan yabancının Türkiye’de yerleşme niyetini taşıyıp taşımadığına ilişkin değerlendirmeyi somutlaştırmak adına büyük önem taşımaktadır. İlgili düzenlemeye göre, yasal ikamet izni bulunmakla birlikte Türkiye’de yerleşme amacı taşımadığı anlaşılan yabancıların başvuruları reddedilir ve bu durum başvuru sahibine yazılı olarak bildirilir. Yerleşme niyeti taşımayan ikamet türleri arasında; turistik ikamet izinleri, tedavi amaçlı ikamet, öğrenim gören çocuğa refakat, öğrenim amaçlı ikamet, sığınmacı veya iltica başvuru sahiplerine verilen ikamet izinleri yer almaktadır. Dolayısıyla her ne kadar bu izin türleriyle beş yıllık süre sağlanmış gibi görünse de, yerleşim niyeti taşımadıkları gerekçesiyle başvuruya esas alınamazlar. Bu hüküm, vatandaşlık kazanımının yalnızca uzun vadeli ve istikrarlı bir yerleşim iradesi üzerine inşa edilmesini hedeflemektedir. Bu yönüyle m. 16/2-c, kanunun amacına uygun olarak yerleşik hayat kurmayı amaç edinmeyen geçici statüdeki kişilerin vatandaşlık kazanımını sınırlayan önemli bir filtre işlevi görmektedir.

3.2.2. Beş Yıllık Süre ve Başvuru Tarihi

Beş yıllık ikamet süresi başvuru tarihinden geriye doğru hesaplanır. Başvuru tarihinde bu süre dolmamışsa, başvuru geçerli sayılmaz. Sürenin sonradan tamamlanması bu eksikliği gidermez.

3.2.3. Sürenin Kesintisiz Olması

TVK Yönetmeliği m. 71/1-b’ye göre yabancı, beş yıl içerisinde toplam altı ayı geçmeyecek şekilde yurt dışında bulunabilir. Bu süre kesintisizlik şartını bozmaz. Ancak altı ayı aşan ayrılıklar süreyi kesintili hâle getirir.

3.2.4. Sürenin Tespiti

Kesintisiz ikamet süresi, İl Göç İdaresi tarafından verilen ikamet izin belgeleri ve giriş-çıkış kayıtları ile tespit edilir (TVK Yönetmeliği m. 71/1-a).TVK Uygulama Yönetmeliği’nin 71. maddesi, yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığı başvurusunda aranan beş yıllık kesintisiz ikamet süresinin nasıl tespit edileceğini ve bu sürenin hangi durumlarda kesintili sayılacağını açıklığa kavuşturur. Maddenin birinci fıkrasına göre, yabancının Türkiye’de ne kadar süreyle ikamet ettiğinin belirlenmesinde il göç idaresi müdürlüklerinden alınan ikamet izni belgeleri ile Türkiye’ye giriş-çıkış kayıtları esas alınır. Aynı maddenin devamında, aranan ikamet süresi içinde toplam altı ayı geçmemek kaydıyla Türkiye dışına çıkılmasının süreyi kesintiye uğratmayacağı belirtilmiştir. Bu düzenleme, yabancının kişisel veya zorunlu nedenlerle kısa süreli yurt dışı çıkışları nedeniyle vatandaşlık hakkını kaybetmemesi adına önemli bir esneklik sağlamaktadır. Ancak altı ayı aşan yurt dışı süreleri veya yerleşme niyetini taşımayan ikamet izinleri bu hakkın kullanılmasını engelleyebilir. Bu yönüyle m. 71, vatandaşlık başvurularında ikamet süresinin objektif biçimde denetlenmesini ve başvuruların yeknesak biçimde değerlendirilmesini amaçlamaktadır.

3.3. Yerleşme Niyetini Davranışla Teyit Etmek

TVK Yönetmeliği m. 15/1-c’ye göre; Türkiye’de taşınmaz edinmek, iş kurmak, yatırım yapmak, çalışma izniyle çalışmak, Türk vatandaşıyla evlenmek, Türkiye’de eğitim almak gibi davranışlar yerleşme niyetinin göstergesidir.

3.4. Sağlık Şartı

Yabancının genel sağlık bakımından toplum sağlığı için tehdit oluşturan bulaşıcı veya tehlikeli hastalıklarınınbulunmaması gerekir.

3.5. İyi Ahlak Sahibi Olmak

TVK Yönetmeliği’ne göre iyi ahlak; toplum değerlerine uygun davranmak, çevresine güven vermek ve kötü alışkanlıklarının bulunmaması gibi kriterlerle değerlendirilir.

3.6. Türkçe Konuşma Yeterliliği

Yabancının, toplum hayatına uyum sağlayacak düzeyde Türkçe konuşabiliyor olması gerekir. Bu yeterlilik, başvuru sürecinde komisyonlar tarafından yapılan görüşmelerle değerlendirilir.

3.7. Geçimini Sağlayacak Gelir veya Meslek

Yabancının, kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin geçimini sağlayabilecek düzenli bir geliri veya mesleğibulunmalıdır. Bu şart sosyal yardımlara bağımlı olmaksızın yaşam sürdürülebilmesini hedefler.

3.8. Milli Güvenlik ve Kamu Düzenine Engel Teşkil Etmemek

Yabancının, milli güvenlik açısından tehdit oluşturmaması, terör bağlantısının bulunmaması ve kamu düzenini ihlal eden bir geçmişe sahip olmaması gerekir. Bu şartın değerlendirmesi, ilgili kolluk ve istihbarat birimlerinden alınacak raporlarla yapılır.

4. Sonuç

Yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığının kazanılması, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 10. ve 11. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu yol, başvuru sahibinin belirli objektif şartları taşımasını gerektirirken, karar verme yetkisi tamamen İçişleri Bakanlığı’na aittir. Her başvuru bireysel olarak değerlendirilir ve olumlu sonuçlanması, yalnızca şartların sağlanmasına değil, ayrıca milli güvenlik, kamu düzeni ve yerleşim niyeti gibi sübjektif değerlendirmelere de bağlıdır.

Vatandaşlık başvurusu yapmayı planlayan yabancıların, belirtilen tüm yasal koşulları eksiksiz biçimde yerine getirmesi büyük önem taşımaktadır. Başvuru süreci dikkatle yürütülmeli ve profesyonel hukuki destekle ilerlenmelidir.

Anahtar Kelimeler: Türk vatandaşlığı, ikamet yoluyla vatandaşlık, 5901 sayılı kanun, TVK madde 10, TVK madde 11, uzun dönem ikamet, yerleşim niyeti, İçişleri Bakanlığı, vatandaşlık başvurusu,